სამცხე-ჯავახეთი -3 სთ 34 წთ
სამცხე-ჯავახეთიმდებარეობსსაქართველოსსამხრეთ-აღმოსავლეთით. მასშიშედისორიისტორიულიმხარესამცხედაჯავახეთი. რეგიონშიშედის 6 მუნიციპალიტეტი: ახალციხე, ადიგენი, ასპინძა, ბორჯომი, ნინოწმინდადაახალქალაქი. აქააკურორტებისადასაკურორტოადგილებისმდიდარიპოტენციალი, მრავალფეროვანიბუნებისძეგლები, საოცარიკულტურულიძეგლებიდაჯერაცშეუცნობელიუძველესიპერიოდისნასახლარები, არქეოლოგიურიძეგლები. მოქმედიეკლესია-მონასტრებიდამათშიდაცულისიწმინდეებისაუკეთესოპიროებასქმნიანტურიზმისთვის. ბორჯომიძირითადადწარმოდგენილიაკურორტებისსახით – აქააროგორსამკურნალო, ასევეზამთრისცნობილიკურორტები. მინერალურიწყალიბორჯომი XIX ს-ის 40-იანწლებიდანსამკურნალოდგამოიყენება. აქსამკურნალოფაქტორადსასარგებლოკლიმატიცმოქმედებს.
ბორჯომიდანსამხრეთ-აღმოსავლეთითგანლაგებულიაკლიმატურ-ბალენეოლოგიურიკურორტებისჯაჭვი – დაბა, წაღვერი, ცემი, ტბა, ლიბანი, ლიკანი, ბაკურიანი, ციხისჯვარი, ჩითახევი. ბორჯომისრაიონიწარმოდგენილიასაერთაშორისომნიშვნელობისზამთრისკურორტით – ბაკურიანით. კურორტიმდებარეობსზღ. დ. 1700 მ-ზე. მისიჰავადარელიეფიზამთრისსპორტისგანვითარებისიდეალურპირობებსქმნის. ზამთარიუმეტესადუქაროდამზიანია, თოვლისსაბურველი 50 სმ-საღწევსდამუდმივადდევსდეკემბრიდანაპრილამდე.
ბაკურიანი, ზამთარში "სპორტულიდედაქალაქი" ხდება, ჩამოსულებსდააინტერესებსსამთო - სათხილამუროტრასები, საბაგიროგზები, სპორტულიდასამკურნალოგამაჯანსაღებელიბაზები.
ბორჯომისრაიონიგამორჩეულიათავისიბუნებით. ამასთანავეაქარანაკლებმნიშვნელოვანიკულტურისძეგლებია. ბორჯომისხეობაში 200-ზემეტიისტორიულიძეგლიააღრიცხული. მათშორისგანსაკუთრებითსაინტერესოატაძრისის, ნეძვის, კვირიკეთის, ტიმოთესუბნის, ქვაბისხევის, ლიკანის, ჩითახევის ("მწვანე") მონასტრები, აგრეთვესლესის, პეტრეს, გოგიას, ახალდაბისციხეები, თორისპლატოსნასოფლარებიდასხვ. ბუნებისძეგლებისთვალსაზრისითსაინტერესოასადგერისლავურიპლატოსტყე - პარკი, ტბები: ტაბაწყური, კახისი, წერო, ბორჯომ - ხარაგაულისეროვნულიტყე – პარკიდასხვ.
რაბათის ციხე-2 სთ 56 წთ
რაბათისციხემდებარეობსქალაქახალციხეში (სწორედაქედანმომდინარეობსკომპლექსისმეორესახელი - ახალციხისციხესიმაგრე), საქართველოსსამხრეთნაწილში, თურქეთისსაზღვრიდან 17 კილომეტრისდაშორებით.
ამჟამადციხესიმაგრეგადაშლილია 7 ჰექტარიფართობისტერიტორიაზედაწარმოადგენსერთგვარქალაქსქალაქში. ციხისისტორიულნაწილშიწარმოდგენილიამუზეუმი, მეჩეთიდამედრესე (მუსულმანურისასწავლოდაწესებულება), მეცხრესაუკუნისმართლმადიდებლურიეკლესია, ციტადელიდათურქულიაბანოები. თანამედროვენაწილშიფუნქციონირებსსასტუმრო, რესტორანი, კაფე, ღვინისმაღაზია, სუვენირებისმაღაზიადაქორწინებისსახლიცკი.
რაბათისციხედაარსებულიამეცხრესაუკუნეში. 1578 წელს, როდესაცთურქებმაქალაქიდაიპყრესდამიუერთესისოსმალეთისიმპერიას (ამჟამინდელითურქეთი), ციხისტერიტორიაზეაშენდანახსენებიმეჩეთიდამედრესე. რაბათისციხემნიშვნელოვნადდაზიანდა 1829 წლისბრძოლებისდროსრუსულ-ქართულდათურქულჯარებსშორის, რომელთაშედეგადაცრეგიონირუსულიგავლენისქვეშმოექცა.
2011 წლისგაზაფხულზესაქართველოსმთავრობამრაბათისციხისრესტავრაციისათვის 34 მილიონილარიგამოყო. შედეგადრაბათიმოგზაურთასაყვარელადგილადგადაიქცა, რომელსაცყოველდღიურად 2000-მდეტურისტისტუმრობს.
ბაკურიანი -2 სთ 36 წთ
მდებარეობადაკლიმატი[რედაქტირება ბაკურიანიმდებარეობს თრიალეთისქედის ჩრდილოეთკალთაზე, მდინარე ბაკურიანისწყლის (გუჯარეთისწყლის შენაკადი) ნაპირას, ზღვისდონიდან 1700 მ, ბორჯომიდან 30 კმ.ბაკურიანიგაშლილიაე. წ. ბაკურიანისქვაბულისძირზე, რომელიცვულკან მუხერიდან ამონთხეულილავითარისაგებული. ჰავაზღვისნოტიოდანზომიერადნოტიოკონტინენტურისაკენგარდამავალია, ზამთარი - ცივი, თოვლიანი, ზაფხული - ხანგრძლივი. საშუალოწლიურიტემპერატურა 4,3 °C, იანვრისა 7,2 °C, აგვისტოსი 15 °C. ნალექები 734 მმწელიწადში. თოვლისსაფარი (64 სმსისქის) დეკემბრისდასაწყისიდანმარტისბოლომდე.ბაკურიანისმიდამოებიშემოსილიაწიწვიანიტყით. დაბისმიმდებარეტერიტორიებზეგაშენებულია ბაკურიანისბოტანიკურიბაღი.კურორტი[რედაქტირება.ბაკურიანიიგიცნობილისამთო-კლიმატურიკურორტიდასაერთაშორისომნიშვნელობისსამთო-სათხილამუროცენტრია. 1932 წელსგაიხსნაპირველისათხილამურობაზა. ბაკურიანიდან კოხტაგორის მთაზე (1,3 კმ) და ცხრაწყაროს უღელტეხილზე (3,5 კმ) გაყვანილიასაბაგიროგზები, აგებულიასათხილამუროტრამპლინები. 2005 წელსბაკურიანიწარადგენილიიყო 2014 წლის ზამთრისოლიმპიურითამაშების მასპინძლობისერთ-ერთკანდიდატად.ფაქტორებია: მთისჰავა, მზისხანგრძლივინათება (2052 სთწელიწადში) დაულტრაიისფერისხივებისმაღალირადიაცია.სამედიცინოჩვენება: ლიმფადენიტი, სასუნთქორგანოთაქრონიკულიარატუბერკულოზურიდაავადებანი, სისხლნაკლებობა.
ბორჯომი-2 სთ 12 წთ
ქალაქისადგილას XV-XVIII სს-შიიყორამდენიმესოფელი: ნუა, ფაფა, ჭალა. იმავეხანებში ურავლის ხეობაშიიყობორჯომისსახელითცნობილისოფელი. ვარაუდობენ, რომესსახელიუნდამოეტანათ ოსმალეთის დაპყრობითიომებისშედეგადლტოლვილმოსახლეობას. ოფიციალურწყაროებშისახელიბორჯომი XIX საუკუნეშიიხსენიება. 1825 წელსრუსეთისიმპერიისჯარისკაცებმაშემთხვევითაღმოაჩინეს ბორჯომისწყალი, რომელმაცმალემთელსიმპერიაშიგაითქვასახელი. ქალაქიბალნეოლოგიურკურორტადდარომანოვებისსამეფოდინასტიისსაზაფხულორეზიდენციადგადაიქცა. 1890 წელს „ბორჯომის“ საწარმოოჩამოსხმადაიწყო. ბორჯომმაკიქალაქისსტატუსი1918 წელსმიიღო.
ბორჯომიბალნეოლოგიურიდაკლიმატურიკურორტია. აქხშირადისვენებდნენრუსეთისსაიმეპერატოროოჯახისწევრები, სახელმწიფოდაკულტურისმოღვაწენი: მაქსიმგორკი, პეტრეჩაიკოვსკი, იოსებსტალინი,გიორგიდიმიტროვი დასხვები. ბორჯომშიარისგანთქმულიმინერალურიწყლებისჩამომსხმელიქარხანა. აქვეასხვამცირესაწარმოებიდაკულტურისდაწესებულებები (თეატრი, მხარეთმცოდნეობისმუზეუმი). ბორჯომშიარისრკინიგზისსადგური.ბორჯომთანახლოსმდებარეობსკურორტი ბაკურიანი, რომელთანაცდაკავშირებულიავიწროლიანდაგიანიბორჯომი-ბაკურიანისსარკინიგზოხაზით. ასევებოჯომთანახლოსააადგილობრივიმნიშვნელობისკურორტები:ცემი, წაღვერი, შუასაუკუნეებისციხე-სიმაგრეები პეტრესციხე და გოგიასციხე, ტბა ტაბაწყური. ბორჯომშიარისბორჯომისადაბაკურიანისეპარქიის კათედრადარეზიდენცია.2005 წლის 22 ივნისს საქართველომბორჯომი, ბაკურიანთან და თბილისთან ერთად 2014 წლის ზამთრისოლიმპიურითამაშების პრეტენდენტქალაქადდაასახელა.
ჭულევისმონასტერი —3 სთ 36 წთ
XIV საუკუნის წმინდაგიორგის სახელობისგუმბათოვანი ტაძარი. მდებარეობსისტორიულ სამცხეში, პატარაზანავში, ადიგენისმუნიციპალიტეტში, მდ. ქვაბლიანის მარცხენანაპირზე.
განეკუთვნებასაფარისადა ზარზმის მონასტრებისხუროთმოძღვრულჯგუფს. ტაძრისგეგმადაშიგასივრცეტიპურია - იგიოდნავწაგრძელებული, გეგმითსწორკუთხანაგებობააშვერილებისგარეშე. გუმბათიდაყრდნობილიასაკურთხევლისკედლებსადა 2 ჯვარისებრგუმბათქვეშაბურჯზე. საკურთხევლისაფსიდში 2 ნიშია. სამკვეთლოსადასადიაკვნესაღმოსავლეთითაფსიდებიაქვთ. სესასვლელიორია - დასავლეთითდასამხრეთით. გუმბათისყელში 6 სარკმელია. კონქისქუსლისსიმაღლეზეპროფილირებულისარტყელიგარსუვლისმთავარჯვაროვანსივრცეს. განსაკუთრებითთვალშიცრუპატრონიკეები. არისგანმასხვავებელინიშნებიც: აქშიგასივრცეუფროკომპაქტურია. მკლავებიდაკუთხისნაწილებიუფროშემჭიდროებულიაგუმბათქვეშასივრცისგარშემოდაგუმბათიცუფრომაღალიჩანს, რასაცხელსუწყობსქვედაკორპუსისამაღლებადა გუმბათის დიამეტრისსიმცირე. ტაძარიშიგნითმოხატულია არსენის მიერ1381 წელს. სამხრეთისკედელზე, შესასვლელისზემოთ, განირჩევარამდენიმემამაკაცისპორტრეტი. ესენი ჯაყელები არიან, რომლებიც საფარასა და ზარზმაშიცგვხვდება: სარგის-საბა, ბექა I, სარგის II, ყვარყვარე I, აქვეაგამოსახულიმეხუთეპირიც, ბექასუმცროსივაჟიშალვა. მხატვრობისსხვანაწილებში, ჩვეულებისამებრ, საღვთოწერილისსიუჟეტებიაგადმოცემული.
მწვანე მონასტერი-2 სთ 21 წთ
ჩითახევის წმინდა გიორგის მონასტერი – ასე ჰქვია ბორჯომის ხეობაში ულამაზეს ადგილას განლაგებულ მამათა მონასტერს, რომელსაც ხალხმა სიყვარულით მწვანე მონასტერი შეარქვა. რომ გახედოთ, აქ არც ერთი ხე ერთნაირი მწვანე არ არის. ასევეა ქვებიც, რომლითაც ტაძარია აგებული – ყველა მწვანეა, მაგრამ ზოგი მუქი და ზოგი – ღია.
მწვანე მონასტერი სამცხე-ჯავახეთის ბორჯომის მუნიციპალიტეტში, ვიწრო, დაბურულ ხეობაში მდებარეობს. მისი აშენების ისტორიას და სხვა სახის ინფორმაციას ჩვენამდე არ მოუღწევია, თუმცა, მეცნიერთა ვარაუდით, იგი ცნობილი ქართველი მოღვაწის, წმინდა გრიგოლ ხანძთელის მოწაფეების, ქრისტეფორესა და თევდორეს აშენებული უნდა იყოს.
ტაძარი დაახლოებით მე-9–10 საუკუნეებშია აგებული. იმ სტილისაა, როგორებიც იმ დროს შენდებოდა, თორემ ზუსტი თარიღი ან რაიმე ინფორმაცია მისი აგების შესახებ არ მოგვეპოვება – ყველაფერი განადგურებულია სხვადასხვა დროს შემოსეული მტრის მიერ. უფრო მეტიც, არც ერთი ადამიანის სახელი არ არის ცნობილი, რომლებიც აქ მოღვაწეობდნენ. ის კი ნამდვილად ვიცით, რომ აქ ლავრის მსგავსი დიდი მამათა მონასტერი იყო. ტაძრის მთელ შემოგარენში კელიები ყოფილა გაშენებული და ნაშთები ისევ შემორჩენილია. მე–16 საუკუნეში, შაჰ–თამაზის შემოსევების დროს, ეს მონასტერი დაარბიეს და მთლიანად განადგურდა აქაურობა. მაშინ ათობით ბერი დახოცეს და აწამეს. ბევრი დამალულა და გადარჩენილა. ის სისხლი, რომელიც მდინარე ჩითახევში ჩაყრილ ქვებზეა, მე–16 საუკუნეში დახოცილ ბერებს ეკუთვნით. დაუჩეხავთ და მდინარეში ჩაუყრიათ. სისხლიანი ქვები მონასტრის ტერიტორიაზე გამავალი მდინარის თითქმის მთელ სიგრძეზეა ჩაყოლებული.
მომლოცველები ამ სისხლიანი ქვების სანახავად ხშირად მიდიან. ერთი ქვა სპეციალურად დადეს ტაძარში თვალსაჩინოებისთვის – მომლოცველები ემთხვევიან ხოლმე. თავიდან, როცა ხალხმა გაიგო, რომ ამ ქვებზე სისხლი იყო, წაღება დაიწყეს. ფიქრობდნენ, რომ სახლში სიწმინდე და მადლი მიჰქონდათ. ერთხელ ახალგაზრდებმა წაიღეს ერთი ქვა და მეორე დღეს შეშინებულები დაბრუნდნენ. სახლში რომ შეუტანიათ, ანომალიური მოვლენები დაწყებულა. კარადებს ბრახუნი დაუწყიათ – შიგნიდან რაღაცეები ცვიოდა. თეფშები დაფრინავდა. ზოგი სკდებოდაო, ამბობდნენ ბავშვები. ღამით გარეთ გაუბრძანებიათ ის ქვა და სახლიც დამშვიდებულა.
როგორც მამები ფიქრობენ, იმ ოჯახში ბოროტი ძალა ანუ ეშმაკი იყო და სიწმინდე რომ შეიტანეს, ბოროტმა ძალამ სახლში ყველაფერი დაამტვრია. როცა ქვას მონასტერში აბრუნებდნენ, გაცხელდა და ვისაც ეჭირა, ხელები დაუწვა. მერე სხვას გადასცა და მასაც იგივე დაემართა. პარკში იდო და ისიც დაიწვა. მხოლოდ მაშინ გაცივდა როცა მონასტერში დააბრუნეს. ეს იყო ნიშანი, რომ ქვებზე სიწითლე ნამდვილად ბერების სისხლი იყო.
ზამთარია თუ ზაფხული, ქვებზე სისხლი ერთნაირად ემჩნევა. საინტერესოა ისიც, რომ თუ არ ლოცულობ, ფერს კარგავს. წაღებული ქვები რომ მოუტანიათ, ზოგ მათგანს სიწითლე დაკარგული ჰქონდა – ეტყობა, იმ სახლებში არ ლოცულობდნენ. ზოგი კი ფერშეუცვლელი იყო. იქ ალბათ ყოველდღე ლოცულობდნენ. წყალში კი სულ ღაჟღაჟებს, ფერს არ იცვლის.
საღებავს მზე რომ მოხვდება, ხუნდება, დროთა განმავლობაში კი საერთოდ ქრება. ეს კი აშკარა სასწაულია. სისხლით შეღებილი ქვები საუკუნეების განმავლობაში ხან მზეშია, ხან წყალში და ფერი არ ეკარგებათ. როგორი საღებავით შეღებილიც უნდა ჩადოთ წყალში, მაქსიმუმ 3–4 წელიწადში მთლიანად გადაუვა. როგორც ბერების უხრწნელი გვამების არსებობაა სასწაული, ასევეა ეს სისხლიც.
ტაძრის გარშემო, სადაც არ უნდა დაარტყათ წერაქვი, ყველგან ძვალს იპოვით. ალბათ კომუნისტებმა მიხვეტ–მოხვეტეს აქაურობა და სადაც მოხვდათ, იქ ჩამარხეს ესა თუ ის ძვალი. ყველა ძვალს, რასაც პოულობენ მამები, ტაძარში, სარკოფაგში ალაგებენ და პანაშვიდებს უხდიან. აღმოჩენილია ერთი საოცარი თავის ქალა. როგორც წესი, ყველა ადამიანის თავის ქალას სამი ხაზი აქვს. ამ ქალას კი მეოთხე ხაზიც აქვს და ჯვარია გამოსახული.
საუკუნეების განმავლობაში ტაძარში ღვთისმსახურება აღარ სრულდებოდა. გასული საუკუნის 80–იან წლებში ტაძარს რესტავრაცია ჩაუტარდა. იყო ასეთი ქალბატონი, ეკა პრივალოვსკაია – რუსული გვარი ჰქონდა, მაგრამ ქართულად აღზრდილი გახლდათ. მან ბევრი რამ გააკეთა ამ ტაძრის აღსადგენად. 2002 წელს კი, მრავალი საუკუნის შემდეგ, მამათა მონასტერი აღდგა.
ეკლესიისაგან რამდენიმე მეტრის მოშორებით მოგვიანებით აუგიათ სამრეკლო.
სამრეკლო ორსართულიანი, პირველი სამლოცველოა, მეორე სართული კი წარმოადგენს მდიდრულად მოჩუქურთმებულ ფანჩატურს. აღმოსავლეთის ერთ-ერთ წახნაგზე, თაღის ქვემოთ, მოთავსებულია რელიეფი, რომელიც წმინდა გიორგის ვეშაპთან ბრძოლას გამოხატავს.
საფარისსამონასტროკომპლექსი-3 სთ 12 წთ
კომპლექსიმდებარეობსსაქართველოში, ისტორიულმესხეთში, ახალციხისრაიონში, ახალციხიდანსამხრეთ-აღმოსავლეთითათიოდეკილომეტრისდაშორებით, მთაში.
ტყეშიჩაფლულიმონასტერიმშრალხეობასგადაჰყურებს. მისითვალწარმტაციხედისრულიადმოულოდნელად, მაშინგადაიშლებაჩვენსთვალწინ, როცაუშუალოდმიუახლოვდებით. ალბათამიტომაცუწოდესმასსაფარა.
ტაძრისკედლებსადაფრესკებზეშემორჩენილიწარწერებიმისიდათარიღებიისადაქტიტორთაშესახებძალზესაინტერესოცნობებსიძლევა:
ტაძრისსამხრეთიკედლისასომთავრულიწარწერა - (საბაათაბაგი) იდენტიფიცირებულიასამცხისცნობილათაბაგთანსარგისთან (ე.თაყაიშვილი), რომელიცბერადაღკვეცისშემდეგსაბასსახელსატარებდა. საბასუკანდგასბექამანდატურთუხუცესი, რომელსაცხელშიეკლესიისმოდელიუჭირავს. იგიქტიტორიატაძრის, რომელიცმამის - სარგისისბერადაღკვეცისშემდეგხდებაათაბაგიდამამისსიცოცხლეშივე, დიდადნაამაგარისარგისყოფილსაბასსახელზეაშენებსტაძარს.
1828 წელს, როცარუსებმაახალციხეაიღეს, საფარაშტატისეკლესიადგამოცხადდა. 1891-1892 წლებშისაფარაშიზედაზნისმონასტრიდანგადმოსულიქართველიმღვდელ-მონაზონიმამაათანასესამმორჩილთანერთადდამკვიდრებულა. მალექართველებიმონასტრიდანდაითხოვესდა „მათმაგიერგაამწესესრუსეთიდანარხიმანდრიტიპაისირუსთამღვდელ-მონაზონებითადამორჩილებით“. მათმონასტრისშესასვლელთანააგესორსართულიანიშენობადასენაკები, სამლოცველოებიშეათეთრეს, წმიდასაბასტაძარსადასამრეკლოსრუსულიტრადიციულიგუმბათები, ე.წ. „ხახვისთავები“ დაადგეს (1935-1940 წლებშიგუმბათებიპირვანდელისახითაღადგინეს).
მონასტერმაკომუნისტურიხელისუფლებისდამყარებამდეიარსება. საბჭოთაპერიოდშიაქპიონერთაბანაკიყოფილა.
ამჟამადსაფარაშიმამათამონასტერიმოქმედებს, ასევეაქსარეაბილიტაციოსამუშაოებიმიმდინარეობს.
ვარძია-3 სთ 54 წთ
ვარძიისკომპლექსიმდებარეობსსაქართველოში, სამცხე–ჯავახეთისმხარეში,მესხეთში, ასპინძისმუნიციპალიტეტში, საქართველოსუკიდურესსამხრეთ-დასავლეთით, მდინარემტკვრისმარცხენასანაპიროზე.საცხოვრებელიდასხვადანიშნულების 365 (ლეგენდისთანახმად) გამოქვაბულიოთახი, ღვთისმშობლისმიძინებისეკლესია, სამრეკლო, კლდისსოფელიანანაური.
ღვთისმშობლისმიძინებისეკლესიისუნიკალურფრესკებზეგამოსახულნიარიანგიორგი III დათამარმეფე. აღსანიშნავია, რომთამარმეფისპორტრეტისაქართველოშივარძიისგარდამხოლოდსამგანგვხვდება (ყინწვისი, ბეთანია, ბერთუბანი).
მშენებლობისპირველიეტაპიაგიორგი III (1156 – 1184) მეფობისწლები
მშენებლობისმეორეეტაპითავსდებაგიორგი III სიკვდილისადათამარმეფისქორწინებასშორის (1184 – 1186).
მშენებლობისმესამეეტაპიმოიცავსწლებსტაძრისმოხატვასდაბასიანისბრძოლასშორის (1186 – 1208). მთავრდებაღვთისმშობლისმიძინებისტაძრისგარშემომონაზონთაკლდისსახლების, თავდაცვითისამალავისდართულსაირიგაციონაგებობათა – წყალსადენისგვირაბისადასარწყავიარხის – გამოკვეთა.
1203 წ. მონასტერმასრულიბრწყინვალებითმიიღოსაქართველოსყველაკუთხიდანშეკრებილიმრავალრიცხოვანილაშქარი. აქვემობრძანდათამარმეფე. ვარძიიდანსაომრადგასულმაქართველებმასძლიესმუსლიმანთაკოალიციისოთხასათასიანილაშქარიბასიანისბრძოლაში.
მემატიანესცნობითვარძიისსახელსდავარძიისღვთისმშობელსუკავშირდებაყველაძლევამოსილიომები, რომელთაციმეპოქაშიაწარმოებდასაქართველომაჰმადიანთაექსპანსიისწინააღმდეგ. ამგვარად, XII – XIII საუკუნეთამიჯნაზე, ვარძიამნიშვნელოვანიპოლიტიკური, კულტურულიდარელიგიურიცენტრია.
1283 წელსმომხდარმამიწისძვრამდიდიზიანიმიაყენავარძიას. ამსტიქიურიუბედურებისშემდეგმონასტრისნაწილობრივაღდგენასუკავშირდებამშენებლობისმეოთხეეტაპი, ათაბაგბექაჯაყელ-ციხისჯვარელისდროს (1285 – 1306).
“მეფეგიორგიდიდებულებთანერთადსანადიროდამოსულა, მეფესთავისიასული – პატარათამარიცთანწაუყვანია. ნადირობადაიწყო. ნადირობითგატაცებულმეფესადამისმხლებლებსბავშვიაღარმოჰგონებიათ. თამაშითგართულითამარიგამოქვაბულებშიდაიკარგა. შეწყდანადირობა. აღელვებულიდაშეშფოთებულიმონადირენიაქეთ-იქითაწყდებოდნენ, თამარსეძებდნენ. – სადხართამარ! დაიძახაერთ-ერთმამხლებელმა. გამოქვაბულშიგზააბნეულმათამარმასიხარულითშესძახა “აქვარძია!”, დადაერქვაამადგილს "ვარძია”.
ვარძიისღვთისმშობლისმიძინებისეკლესიაახალციხისდატაო-კლარჯეთისეპარქიისდაქვემდებარებაშია.
ვარძიისკომპლექსისაქართველოსკულტურისადაძეგლთადაცვისსამინისტროსდაქვემდებარებაშია.
ზარზმისმონასტერი-3 სთ 30 წთ
ზარზმისმონასტერიმდებარეობსსაქართველოში, სამცხე–ჯავახეთისმხარეში, ადიგენისმუნიციპალიტეტში, ისტორიულმხარესამცხეში, სოფელზარზმაში, მდინარექვაბლიანისხეობაში.
მონასტერიდაუარსებიაფეოდალურიხანისცნობილსასულიერომოღვაწესსერაპიონზარზმელს, წარმოშობითკლარჯს, რომლისცხოვრებაცაღწერილიაბასილიზარზმელისაგიოგრაფიულთხზულებაში. ეკლესიისადგილისშერჩევისშემდეგსერაპიონმადამისმაძმამ “დადვესსაფუძველი”. სერაპიონსმტრულადშეხვდნენმახლობელიდაბისმცხოვრებნი. მისგაძევებასაცკიმოითხოვდნენ. სერაპიონმაადგილობრივმოსახლეობასსასწაულიმოუვლინა: ერთდღესგასკდაკლდედაწამოვიდანიაღვარირომელმაცთითქმისმთელისოფელიწალეკა. ამიტომაც“ ეწოდაზარზმა, რომელიზარითადაშიშითამოუთხრობელითაშეპყრობილიყვნეს”.
როდესაცსერაპიონზარზმელმადამისმაძმამშეარჩიესეკლესიისასაშენებელიადგილი, მახლობელიდაბისმცხოვრებნიმტრულადშეხვდნენმათდამოითხოვესმათიგაძევება. სერაპიონმაადგილობრივმოსახლეობასსასწაულიმოუვლინა: ერთდღესგასკდაკლდედაწამოვიდანიაღვარირომელმაცთითქმისმთელისოფელიწალეკა. ამიტომაც “ეწოდაზარზმა, რომელიზარითადაშიშითამოუთხრობელითაშეპყრობილიყვნეს”.
ზარზმისმონასტერიახალციხისადატაო–კლარჯეთისეპარქიისდაქვემდებარებაშია. იგიმოქმედია.
