მცხეთა-მთიანეთი:

SiomRvime-56 წთ (36,4 კმ)

 შიომღვიმისკომპლექსიმდებარეობსსაქართველოში, ქართლში, მცხეთისრაიონში, ქალაქმცხეთისდასავლეთით 8 კილომეტრში.kompleqsSi Semavali nagebobebiმღვიმე-ეკლესია, იოანენათლისმცემლისეკლესია, სამრეკლო, შიოსსასაფლაო-ეკლესია, ღვთისმშობლისმიძინებისტაძარიკოშკით, სატრაპეზო, კლდეშინაკვეთიმღვიმეები, ჯვრისამაღლებისეკლესია, ბერთასაცხოვრებელინაგებობები, წყაროდაწყალსადენი.მონასტერიდაარსაშიომ, მღვიმელადწოდებულმა, რომელიცერთ-ერთიცამეტასურელმამათაგანიიყო.
მონასტერშიმოღვაწეობდნენარსენიყალთოელი, ცნობილიისტორიკოსებიარსენიდაბასილივაჩესძე. მონასტერსგააჩნდამდიდარიწიგნებისბიბლიოთეკა.ლეგენდისმიხედვით, მღვიმეშიდაყუდებულშიოსსაკვებსმტრედებიუზიდავდანისკარტით. ნადირობისასევაგრესდაუნახავსესმტრედი, დადევნებიამასდაშიოსთანმისულა. ურთიერთგაცნობისშემდეგევაგრებერადაღიკვეცა. 
შიოსგამოეცხადნენღვთისმშობელიდაიოანენათლისმცემელი, რომლებმაციწინასწარმეტყველეს – “იქმნესუდაბნოესეაღსავსეკაცთამიერ”. 
შიომღვიმეშიწყაროსგამოჩენაშიოსუკავშირდება: წყალსბერებიჩვეულებრივმტკვრიდანეზიდებოდნენ. ერთხელერთ-ერთბერსმტკვრიდანწყალიმოჰქონდა, უცებდაეცა, ჭურჭელიგაუტყდადაწყალიდაეღვარა. ბერმასაშინელიტირილიდათავშიცემადაიწყო. ესრომშიომდაინახა, ბერსუთხრა – ნუტირი, ღმერთმაგისმინადაშენიცრემლებისსამაგიეროდმანდწყასროსგაჩენაინებაო. ამწყაროს “ცრემლისწყაროს” უწოდებენ.შიოსსასაფლაო-ეკლესია დგასიოანენათლისმცემლისეკლესიისდასავლეთით. იგიწარმოადგენსერთგვარმღვიმე-ჭას (ძირი 3X4მ), რომელშიაცგაატარაშიომთავისისიცოცხლისუკანასკნელიწლები.იოანენათლისმცემლისეკლესია VI საუკუნისჯვარგუმბათოვანინაგებობაა (13,5X7,8 მ), ნაშენიანატეხიქვითადამოსწორებულირიყისქვით. ეკლესიის ¾ ნაწილიმიწაშია. ღვთისმშობლისმიძინებისტაძარი დგასიოანენათლისმცემლისეკლესიისჩრდილო-აღმოსავლეთით. ჯვრისამაღლებისეკლესია დგასიმკლდოვანმთისწვერზე, რომელიცსამხრეთ- აღმოსავლეთისმხრიდანსაზღვრავსშიომღვიმისმონასტერს. თარიღდება XII საუკუნით. მღვიმე-ეკლესია – დგასგზისმარჯვენამხარეს, კონცხზე. მღვიმეზე, სადაცპირველადშიოდაბინავდა, სამრეკლო – 1733 წელსგივიამილახორმაააშენა. იგიორსართულიანიადანაგებიანატეხიქვით. სატრაპეზო დგასიოანენათლისმცემლისეკლესიისსამხრეთით 10 მეტრზე. მასშიშეიმჩნევასამისამშენებლოფენა: უძველესი VII-IX საუკუნეებითთარიღდება, შემდეგიფენა XII საუკუნესგანეკუთვნება, ხოლოუკანასკნელი XVII საუკუნისაა. ქვაბები – მონასტრისბერებისაცხოვრებლადდასახიზრადკლდეშინაკვეთმღვიმეებსანუქვაბებსიყენებდნენ. სხალტბისქედისფერდობზე 100-ზემეტიმღვიმეააღრიცხული.იომღვიმისმონასტერიმცხეთა-თბილისისეპარქიისდაქვემდებარებაშიადაიგიმოქმედია.

 

ჯვრის მონასტერი-38 წთ (26,5 კმ)

 ჯვრისმონასტრისკომპლექსიმდებარეობსსაქართველოში, შიდაქართლისმხარეში, მცხეთიდან 1.5 კილომეტრში, სამხრეთ-აღმოსავლეთისმიმართულებით, მთაზე.ompleqsSi Semavali nagebobebiმცირეეკლესია, მთავარიტაძარი, გალავანი, კოშკისნანგრევებიდასხვანაგებობათანაშთები.მცხეთისჯვრისტაძარიაგებულიაწმინდანინოსმიერაღმართულიპატიოსანიჯვრისგარშემო, როგორცამუნიკალურისიწმინდისბუდედასანაწილე.ტაძრისსახელწოდებასისტორიულისაფუძველიაქვს. ქრისტიანობისმიღებისპირველიწლებიდანვე, ამადგილასმეფემირიან III-მხისმაღალიჯვარიაღმართა, რომელსაცგარდაქართველებისა, თაყვანსსცემდნენკავკასიისსხვაქრიატიანიერებიც. VII საუკუნის II ნახევარში (545-სადა 586 შორის) ქართლისერისმთავარმაგუარამმაჯვრისგვერდითპატარაეკლესიაააშენა.იმავე VI საუკუნისმიწურულსადა VII საუკუნისდასაწყისში (586/587-604/605) გუარამისძემ - ერისმთავარმასტეფანოზ I-მამცირეტაძრისგვერდითააგოდიდიტაძარი, რომელსაცზედგადაეხურახისჯვარს საუკუნეთამანძილზემცირეტაძარიძლიერდაზიანდა, დიდმატაძარმაკიკარგადმოაღწიადღემდე.

 

 

სვეტიცხოველი-39 წთ (26,3 კმ)

 სვეტიცხოვლისკომპლექსიმდებარეობსსაქართველოში, შიდაქართლში, ქალაქმცხეთისცენტრში.kompleqsSi Semavali nagebobebiტაძარი, გალავანი, კარიბჭე, ანტონ II კათოლიკოსისსასახლე, მელქისედეკკათოლიკოსისსასახლედაკოშკი.1970-1971 წლებშისარემონტო-სარესტავრაციოსამუშაოთაჩატარებისდროს, (ხელმძღვანელიარქიტექტორივ. ცინცაძე) მიკვლეულიქნასვეტიცხოვლისსაძირკვლისკვალი. ასევემთლიანადშემოიხაზაიმბაზილიკისგეგმა, რომელიცაქვეააშენა, წმ. ნინოსეკლესიისდანგრევისშემდეგ, ვახტანგგორგასალმა V საუკუნის II ნახევარში.აქდაფლულიაქრისტიანობისერთ-ერთიუდიდესისიწმინდე _ უფლისკვართი, რომელიცლეგენდისთანახმადელიოზმაჩამოიტანასაქართველოში, ხოლოწმ. ნინოსქადაგებისდაქართლიმოქცევისშემდეგამადგილზეაღმართესერთ-ერთიპირველიეკლესიასაქართველოში. სვეტიცხოვლისპირველიტაძრისაგება, როგორცცნობილიადაკავშირებულიამოციქულთასწორ, ქართლისგამაქრისტიანებელთან _ წმ. ნინოსთანდაიმდროინდელმეფემირიანთან. სწორედმეფის “სამოთხეში”, ადრეებრაელთასასაფლაოზე, სადაცგანისვენებდასიდონიადამასთანერთადდაფლულიიყოსაქართველოსმთავარისიწმინდე _ უფლისკვართი _ გადაწყდახისეკლესიისაგება _ “დამეყსეულადმიიღოდაასწავებდახუროთა, დამოჰკუეთანაძვიიგიდანაძვსამისგანშეიმზადნაშვიდნისუეტნიეკლესიისანიდავითარაღაშენაკედელიიგიძელითადააღმართნესექუსნიიგისუეტნითავის-თვისად, ხოლოსუეტიიგიუდიდესი, რომელსაკუირველიყოხილვითა, საშუალეკლესიისაშესაგდებლადგამზადებული.”
იმავე IV საუკუნეშიმეფემირდატმასასწაულმოქმედისვეტი “გარემოქმნაქვითკირითდააღამაღლაქვითკირიპირველსვეტსაოდნად; დათავსამასსუეტისასააღმართაჯუარიიგი.”
V საუკუნისათვისხისეკლესიაუკვედაქცეულიჩანს. ვახტანგგორგასალიაქიმდროსთვისერთ-ერთყველაზედიდტაძარსაგებსმოციქულთასახელზე: “ხოლომცხეთასმეფემანვახტანგაღაშენაეკლესიამოციქულთასუეტიცხოველი, დაუპყრასუეტსაშინასამხრითადგილსამას, სადაიგიდაცემულიყოეკლესიარომელარსსიონიდიდი.” ამრიგად, როგორცმემატიანისნათქვამიდანაცჩანს V საუკუნეშიაქააგესდიდიბაზილიკა. ამისშემდეგ, სვეტიცხოვლისშესახებისტორია XI საუკუნემდესდუმს. 1283 წელსსამდღიანმიწისძვრასტაძრისდაზიანებამოჰყვა, რომელიც XIV საუკუნეშიგიორგი V ბრწყინვალესაღუდგენია. ტაძარს XVII საუკუნეშიცმოუხდარესტავრაციისჩატარება. 1656 წელსროსტომმეფისდროსაღადგინესგუმბათისზედანაწილი, რაზეცკარნიზზემოთავსებულიწარწერაგვამცნობს, ხოლო 1687 წელსნიკოლოზკათალიკოზი, მცხეთისსვეტიცხოვლისადმიშეწირულობისწიგნშიწერს: “დამივჰყავითხელიდაძველითგანდაფუძნებულიკედელისუეტისცხოველისამხარსასამხრეთისასაახლადაღვაშენეთ; კიდევხუთისამხროგამოუცვალეთდახელახლააღვაშენეთ.” ბოლორესტავრაციატაძარს XIX საუკუნეშიჩაუტარდა.

სვეტიცხოვლისტაძარი წარმოადგენსაღმოსავლეთ-დასავლეთიმიმართულებითდაგრძელებულჯვარგუმბათოვანნაგებობას

 სვეტიცხოვლისტაძარსგარსაკრავსკვადრატულიფორმის გალავანი (121,6 მ; X 110,5 მ). იგიაგებულია 1787 წელსერეკლე II-ისბრძანებით, რასაცადასტურებსსამხრეთისშესასვლელისთავზეამოკვეთილიწარწერა.

ანტონ II კათოლიკოსისსასახლე - ორსართულიანიქვითკირისნაგებობაა. აგებულია XVIII საუკუნისდასასრულს. ზედასართულზეხუთიოთახია. გადაკეთებულიადაშეცვლილიაქვსპირვანდელისახე.

მელქისედეკკათოლიკოსისსასახლე - სასახლედგასტაძრისეზოში, გალავნისსამხრეთით. თარიღდება XI საუკუნით.

კარიბჭე - კარიბჭეგალავნისდასავლეთიმხარისცენტრალურნაწილშია. აგებულია 1029 წ.,

სვეტიცხოვლისტაძარიმცხეთა-თბილისისეპარქიასექვემდებარება. იგიმოქმედია.

 

 

სამთავროს დედათა მონასტერი- 40 წთ (26,6 კმ)

სამთავროსტაძარიმდებარეობსსაქართველოში, შიდაქართლისმხარეში, მცხეთისმცხეთისმუნიციპალიტეტში, ქალაქმცხეთისცენტრში;სამთავრო, ხუროთმოძღვრების ძეგლი, XI საუკუნის პირველი ნახევრის საეპისკოპოსო ტაძარი მცხეთაში, სამხრეთ გზასთან, ფერდობზე. კომპლექსიდან ჩვენამდე მოაღწია დიდმა ტაძარმა, წმ.ნინოს ეკლესიამ, სამრეკლომ, გალავნის ნაწილმა, კოშკმა და მოგვიანებით აგებულმა საცხოვრებელმა და სასამსახურო შენობებმა. დიდი ტაძრის აგების ისტორია არ არის ცნობილი. ისტორიული წყაროების მიხედვით, მცხეთის ჩრდილოეთ განაპირა ნაწილში ყოფილა ქართლის ერისმთავრის სამყოფელი და სასახლის ბაღი, საიდანაც წარმომდგარა სახელწოდება - სამთავრო.აქარიანდაკრძალულნიმირიანმეფედანანადედოფალი. აქ უცხოვრია საქართველოში ქრისტიანული სარწმუნოების საქადაგებლად ჩამოსულ ნინოს. აქვეა დასაფლავებული ერთ-ერთი ასურელი მამათაგანი აბიბოს ნეკრესელი. ამჟამად სამთავროში დედათა მონასტერია.მთავარიტაძარი - ჯვარ-გუმბათოვანინაგებობაა. მხატვრულ-სტილისტურიანალიზით XI საუკუნის 30-იანწლებსგანეკუთვნება.წმინდანინოსეკლესია ნაგებიარიყისქვით, შეკეთებებისდროსთლილიქვადააგურიცგამოუყენებიათ.სამრეკლო აგებულია XV-XVI საუკუნეებში. სამრეკლო (4,7X5,8 მ) სამსართულიანია, ნაგებიაკარგადგათლილმოყვითალო-მონაცრისფროქვიშაქვისკვადრატებით.გალავანი აგებულია XVIII საუკუნეში. ამგალავნიდანშემორჩენილიადაზიანებულიცილინდრულიკოშკი. არსებულიგალავანი XIX საუკუნისაა. გალავნისჩრდილოეთდაჩრდილო-აღმოსავლეთნაწილშისასაფლაოა.სამთავროსკომპლექსიმცხეთა-თბილისისეპარქიისდაქვემდებარებაშიადამოქმედია.

 

ბაზალეთი - 1 სთ 2 წთ (51,7 კმ)

 ბაზალეთისტბა, დუშეთისმუნიციპალიტეტში ,ქალაქდუშეთიდან 5 კმ-ისდაშორებით.ზღვისდონიდან 879 მ.

 ზედაპირისფართობი 1,22 კმ², მაქსიმალურისიღრმე 7 მ, წყლისმოცულობადაახლოებით 4 მლნ. მ³.საზრდოობსატმოსფერულინალექებითადადროებითინაკადებით. მაქსიმალურიდონე - ივნისში, მინიმალური - ოქტომბერში.

იანვარსადათებერვალშიტბადაფარულიაყინულით, რომლისსისქეზამთარში 0,5 მ-მდეაღწევს.

ივლისშიწყლისტემპერატურა 25 °C-მდეა. წყალიმომწვანო-მურაფერისაა.

ტბისსამხრეთ-აღმოსავლეთ, სამხრეთდადასავლეთნაწილშიიზრდებალელქაშიდასხვაწყლისმცენარეულობა; 5-6 მსიღრმემდედუმფარა.რაცშეეხებათევზებს, ტბაშიბინადრობს : ქაშაყი,ნაფოტა,ხრამული,წვერა,კობრიდაამური.

 

 

 

ანანური-1 სთ 9 წთ (66,6 კმ)

  ანანურისანსამბლიმდებარეობსსაქართველოში, მცხეთა–მთიანეთისმხარეში, დუშეთისმუნიციპალიტეტში, ისტორიულმხარემთიულეთში, დუშეთიდანჩრდილოეთისმიმართულებით, 23 კმ-ში, ჟინვალისწყალსაცავისდასაწყისში.kompleqsSi Semavali nagebobebiზედადაქვედაციხე, გალავანი, კოშკები, ღვთისმშობლისეკლესია, ღვთაებისეკლესია, ეკლესია ”მკურნალი”, სამრეკლო, რვაკუთხასაკანიდაწყალსაცავები;ანანურისხუროთმოძღვრულიანსამბლისაქართველოსგვიანფეოდალურიხანისერთ-ერთისაუკეთესოძეგლია. ესტერიტორია (სოფელი) უძველესიდროიდანყოფილადასახლებული. თუმცა, ადრეულინაგებობებისკვალი  არშემორჩენილა. ანსამბლისყველაზეადრინდელინაგებობაახევსურულიკოშკი, რომელიცზედაციხისცენტრშიამოქცეული. იგი XIV საუკუნითთარიღდება.  ზედა  ციხე (ციტადელი) XVI-XVII სს-შიააგებული, ხოლოქვედა  ციხე - მოგვიანებით, XVIIIს-ში. მთავარინაგებობის - ღვთისმშობლისეკლესიისშესახებმნიშვნელოვანინფორმაციასგვაწვდისმისისამხრეთიფასადისმარცხენანაწილისვრცელიწარწერა, რომლისმიხედვით, ტაძარი 1689 წელს,  ბარძიმმდივანბეგისდაკვეთითაუგიაბოქაულთუხუცესქაიხოსრობაღსარაშვილს.1791 წლისერეკლე II-ისმიერძეთათვისდაწერილგანწესებაშიანანურისციხეშვიდუძლიერესციხესშორისარისმოხსენიებული. მხცოვანმამეფემკრწანისისველზეუთანასწორობრძოლაშიდამარცხებისშემდეგამციხესშეაფარათავი. სავაჭროგზებისგასაყარზემდებარეობამ  ამპუნქტშივაჭრობისგანვითარებაგანაპირობა. აქსამეფოსაბაჟოცყოფილა. განვითარებულიიყომეჭურჭლეობა, მაუდისწარმოება. XVIII საუკუნის II ნახევარშიაქყოფილასამეფოსამღებრო. XIX ს-ის I ნახევარშიიოანებატონიშვილმაანანურს ”ყასაბაქალაქი” უწოდა.1803-21 წლებშიანანურისამაზროცენტრიიყო. 1812 წლისკახეთისაჯანყებისდროსისრუსეთისჯარებსგადაუწვავთ.

ანსამბლისმთავარინაგებობა, ღვთისმშობლისეკლესია დგას ”ხევსურულიკოშკის” აღმოსავლეთით. სამშენებლოწარწერებისთანახმად, იგი 1689 წელსმდივანბეგბარძიმისდაკვეთითაუგიასბოქაულ-თუხუცესქაიხოსრობაღსარაშვილს. ეკლესიაჯვარგუმბათოვანინაგებობაა ზედაციხისდასავლეთმონაკვეთშიდგას ღვთაებისეკლესია, იგიჯვარგუმბათოვანინაგებობაა (16,4X13,3 მ), ნაშენიანატეხიქვითდააგურით. აგებულია XVI საუკუნისბოლოსან XVII საუკუნის I ნახევარში. ზედაციხისაღმოსავლეთკიდეშიდგას ეკლესია ”მკურნალი”, რომლისთითქმისმთელიკორპუსიგალავანსგარეთგადის. თარიღდება XVI საუკუნის II ნახევრით. ეკლესიადარბაზულია (11.2 X7.1 მ), ნაგებიანატეხიქვითდააგურით. ანანურისღვთისმშობლის, ღვთაებისდა ”მკურნალის” ეკლესიებიწილკნისადადუშეთისეპარქიისდაქვემდებარებაშია. ღვთისმშობლისეკლესიამოქმედი

 

 

ზედაზენის კომპლექსი-44 წთ (31,3 კმ)

 

ზედაზნისკომპლექსიმდებარეობსსაქართველოში, შიდაქართლისმხარეში, მცხეთისმცხეთისმუნიციპალიტეტში, ხშირიტყითდაფარულზედაზნისმთისკეხზე (ზ.დ. 1390 მ.), საგურამოსსამხრეთით 6 კილომეტრზე.kompleqsSi Semavali nagebobebi:იოანენათლისმცემლისეკლესია, ციხე-გალავანი, კლდეშინაკვეთისენაკები.VI საუკუნისშუაწლებშისირიიდანსამშობლობშიდაბრუნებულმაქართველთასაეკლესიომოღვაწეთაჯგუფის, ე.წ. ასურელთამამების, მეთაურმაიოანემშეარჩია `მთაი… მახლობლადმცხეთისაღმოსავლეთით-რედაცხოველსაჯუარსაჩრდილოითკერძო~, `აღვიდამთასამასმაღალსა, რომელსაჰრქვანზედა-ზადენ~. აქ `პოვამცირექუაბიდაშექმნაიგიწმიდადეკლესიად, დადაემკვიდრესმუნ~. ამისშემდეგეწოდაიოანესზედაზნელი. ზედაზენიუწყლოადგილიიყო. ილიადიაკონი, ყოველდღეშორიდანეზიდებოდაწყალს. ამისშემხვედვარეწმინდაიოანემ (ერთ-ერთიასურელმამათაგანი) უფალსწყაროსაღმოცენებასთხოვადამართლაც, ისმინაუფალმამისივედრებადამთისმწვერვალზემკურნალიწყაროაღმოცენდა. ამწყაროსდათვიშეეჩვია. წმინდაიოანესლოცვითმხეციმოთვინიერდადაამისშემდეგ, ზედაზნისტყისბინადარიმტაცებლებიადამიანებსარაფერსარუშავებდნენ.ზედაზნისმონასტერიმცხეთა-თბილისისეპარქიისდაქვემდებარებაშიადამოქმედია.

 

სიონისწყალსაცავი — წყალსაცავი აღმოსავლეთსაქართველოში, მდინარე ივრის შუაწელში. გაშენებულიადაბა სიონსა დასოფელ ლელოვანს შორის. უკავიასიონისქვაბულისფსკერი. წყალშემკრებიაუზისფართობი 587 კვ.კმ, სარკისფართობი 12.8 კმ². წყლისსაერთომოცულობა 325,4 მლნ. მ³. სასარგებლომოცულობა 290 მლნ. მ³.

საშუალოსიღრმე 25,4 მ, მაქსიმალურისიღრმე 67 მ. წყალსაცავიხეობისტიპისაა, ფსკერიდაფარულიათანამედროვეალუვიონით. მარჯვენანაპირიციცაბოდაკლდოვანია, დაფარულიამძლავრი დელუვიური მასალით, აღინიშნებამეწყრულიმოვლენები, მარცხენანაპირიდამრეცია. სანაპიროფერდობებისზედანაწილიშემოსილიაფოთლოვანიტყით, ქვედაკიმოკლებულიახემცენარეულობას.

საზრდოობსძირითადადმდინარე ივრის წყლით. განკუთვნილიამდინარეივრისჩამონადენისმრავალწლიურირეგულირებისათვის. იყენებენსარწყავად. სიონისჰიდროკვანძიმცირეჰესებისკასკადისმოქმედებასაცგანაპირობებს. მაქსიმალურიდონე ივლისის მეორენახევარშია, მინიმალური — მარტში.

წყლისტემპერატურამერყეობს 2,7°-იდან (თებერვალი) 21,7°-მდე (აგვისტო). ნოემბრიდანაპრილამდეუმთავრესადჰომოთერმიააგაბატონებული, წყლისდანარჩენდროსმყარდებაპირდაპირიტემპერატურულისტრატიფიკაცია. ყინულოვანიმოვლენებისუსტადააგამოხატული. საექსპლუატაციოდგადაეცა 1963წელს. თევზის რეწვა.